2. Sứ điệp và sự tuận đạo
Bài giảng của Ê-tiên là bài giảng dài nhất trong Công Vụ, xuất hiện ở một vị trí quan trọng trong lịch sử Hội Thánh, và cũng là một trình bày lịch sử chi tiết và ngắn gọn nhất về dân Y-sơ-ra-ên trong mối quan hệ của họ với Đức Chúa Trời. Trong bài giảng của mình, Ê-tiên nhắc nhở họ về cách Đức Chúa Trời đã dẫn dắt tổ phụ Áp-ra-ham từ một xứ ngoại giáo đến vùng đất Y-sơ-ra-ên, lập một giao ước với ông và dòng dõi của ông. Ê-tiên cũng nói về cuộc hành trình của dân tộc, từ việc lưu trú tại Ai Cập cho đến khi được Môi-se giải cứu 400 năm sau. Ông nhắc lại việc Môi-se đã gặp Chúa như thế nào tại hoang mạc Ma-đi-an trong bụi gai cháy, và ông giải thích Chúa đã ban quyền năng cho Môi-se để dẫn dắt dân Ngài từ sự nô lệ và thờ hình tượng đến sự tự do và thời gian phước hạnh tại Đất Hứa. Trong suốt bài giảng, ông nhắc nhở họ về việc liên tục nổi loạn và thờ hình tượng của dân Y-sơ-ra-ên, bất chấp những công việc vĩ đại của Đức Chúa Trời mà họ đã chứng kiến, qua đó ông cáo trách họ về lịch sử của chính mình. Ông đã đạt đến mục đích và đỉnh điểm của bài giảng khi chỉ ra rằng họ “cứ nghịch với Đức Thánh Linh hoài” giống như tổ phụ của họ, và thậm chí đã “nộp và giết” Đấng Công Bình (7:51-53).
Bài giảng của Ê-tiên trước Tòa Công luận đã làm nổi bật tính liên tục giữa sứ điệp của Chúa Giê-xu và Kinh Thánh Do Thái, chứng tỏ sự ứng nghiệm của những lời tiên tri trong Cựu Ước nơi Chúa Giê-xu Christ và nhấn mạnh việc chối bỏ các sứ giả của Chúa trong suốt lịch sử của Y-sơ-ra-ên. Những lập luận thần học của Ê-tiên đã đặt nền móng cho biện giáo Cơ Đốc và củng cố sự hiểu biết của giáo hội sơ khai về mối quan hệ giữa Chúa Giê-xu và Kinh Thánh Cựu Ước. Bài giảng của Ê-tiên cũng làm chứng mạnh mẽ về thần tính của Chúa Giê-xu qua kiến thức Kinh Thánh sâu sắc của ông và khả năng kết nối Kinh Thánh Cựu Ước và con người của Chúa Giê-xu Christ, cùng với cuộc đời, chức vụ, cái chết và sự phục sinh của Ngài. Ngài chính là Đức Chúa Trời Công Bình mà người Do Thái đã khước từ và đóng đinh trên thập tự giá.
Điều đó đã khiến họ nổi cơn thịnh nộ và không muốn nghe thêm nữa. Dù hình phạt tử hình chỉ có thể được tuyên cáo bởi thống đốc La Mã sau khi Giu-đê trở thành một tỉnh, thì Tòa Công luận vẫn có thể truy tố những hành vi phạm tội chống lại đền thờ. Cuối cùng, việc hành quyết Ê-tiên bằng cách ném đá được thực hiện với mục đích báo thù (7:54–60). Ê-tiên đã công bố “Kìa, ta thấy các từng trời mở ra, và con người đứng bên hữu Đức Chúa Trời.” (7:56). Đây là lần duy nhất danh hiệu “Con Người” trong Tân Ước xuất hiện trên môi miệng của một người khác hơn là chính Chúa Giê-xu. Học theo gương Chúa Giê-xu ngay cả trong cái chết, ông phó thác linh hồn mình cho Chúa (như Chúa Giê-xu đã làm với Chúa Cha, Lu-ca 23:46) và cầu xin sự tha thứ cho những kẻ tố cáo mình (Công 7:59–60).
3. Ảnh Hưởng
Cuộc đời và sự tuận đạo của Ê-tiên đã có tác động sâu sắc đến Hội Thánh đầu tiên, định hình và ảnh hưởng đến sự truyền bá của Cơ Đốc giáo. Thứ nhất, sự tận hiến của ông củng cố đức tin của các tín hữu. Sự vững vàng trong đức tin của ông ngay cả khi đối mặt với sự bắt bớ và cái chết đã là một tấm gương mạnh mẽ cho những tín đồ khác. Cuộc tuận đạo của ông chứng tỏ niềm tin sâu sắc và lòng tận hiến đối với Chúa, thôi thúc người khác đứng vững trong đức tin và kiên định trước nghịch cảnh.
Thứ hai, cuộc tuận đạo của Ê-tiên ắt hẳn đã ảnh hưởng lên hiểu biết thần học về sự chịu khổ của những người theo Chúa. Dù đã từng có những sứ giả của Chúa bị bắt bớ và bị giết trước Ê-tiên, cái chết vì Phúc Âm của Ê-tiên đã trở thành một sự kiện then chốt đưa sự tuận đạo lên hàng đầu trong ý thức của những môn đồ Chúa Cứu Thế trong thời kỳ đầu tiên. Cuộc tuận đạo của Ê-tiên đã trở thành khuôn mẫu để hiểu bản chất hy sinh của việc làm môn đồ Chúa Giê-xu Christ và củng cố sự hiểu biết của Hội Thánh đầu tiên về giá trị và ý nghĩa của sự chịu khổ và chết vì đạo Chúa. Tấm gương của Ê-tiên đã củng cố niềm tin rằng việc chịu khổ vì Chúa không chỉ là điều được mong đợi mà còn có thể mang tính cứu chuộc và biến đổi, là sự dự phần trong sự thương khó của Chúa để đem sự cứu rỗi đến cho con người.
Thứ ba, cái chết của Ê-tiên đánh dấu một bước ngoặt trong lịch sử truyền bá Phúc Âm của Giáo hội sơ khai. Sau khi ông tuận đạo, một cuộc bắt bớ lớn đã nổ ra chống lại Hội Thánh ở Giê-ru-sa-lem, do Sau-lơ người Tạt-sơ (sau này gọi là sứ đồ Phao-lô) lãnh đạo. Kết quả là nhiều tín đồ bị tản lạc khắp Giu-đê và Sa-ma-ri, dẫn đến Phúc Âm được truyền bá ra ngoài Giê-ru-sa-lem. Cuộc bắt bớ nảy sinh từ sự tuận đạo của Ê-tiên đã trở thành chất xúc tác để những Cơ Đốc nhân đầu tiên chia sẻ Phúc Âm của Chúa Giê-xu Christ ở các khu vực khác, hoàn thành Đại Mạng Lệnh. Lòng can đảm và niềm tin của Ê-tiên hẳn đã thôi thúc các tín hữu chia sẻ Phúc Âm của Chúa Giê-xu với lòng nhiệt thành và mau chóng hơn.
Thứ tư, cuộc tuận đạo của Ê-tiên đóng một vai trò quan trọng trong sự hoán cải của Sau-lơ người Tạt-sơ, sau này trở thành sứ đồ Phao-lô. Sau-lơ có mặt tại buổi ném đá Ê-tiên và đồng thuận việc hành quyết Ê-tiên. Sự kiện này tác động sâu sắc đến Sau-lơ, và sau đó ông đã gặp Chúa Giê-xu phục sinh trên đường đến Đa-mách, dẫn đến sự hoán cải của ông. Sự cải đạo của Phao-lô và chức vụ sau đó là công cụ của Đức Chúa Trời để truyền bá Cơ Đốc giáo “đến cùng trái đất” – khắp Đế quốc La Mã.
Cuối cùng, cuộc tuận đạo của Ê-tiên cũng để lại một tấm gương về sự tha thứ và tình yêu dành cho những kẻ bắt bớ người theo Chúa. Những lời cuối cùng của Ê-tiên, lặp lại lời của chính Chúa Giê-xu trên thập giá, đã thể hiện một tinh thần yêu thương và tha thứ triệt để đối với những kẻ bách hại mình. Hành động tha thứ này trước sự bất công và gian ác tột cùng đã để lại ấn tượng lâu dài trong cộng đồng Cơ Đốc sơ khai. Nó củng cố những lời dạy của Chúa Giê-xu về sự tha thứ và thách thức các tín hữu thể hiện tình yêu của Chúa Cứu Thế ngay cả trong những hoàn cảnh khó khăn nhất.
Lời Kết
Cuộc đời và sự tuận đạo của Ê-tiên dạy chúng ta tầm quan trọng của đời sống đầy dẫy Thánh Linh để có đầy đức tin, khôn ngoan, ân điến và năng quyền, để có thể tận hiến cho Chúa trong sự phục vụ và vững vàng đối mặt với mọi hoàn cảnh, nhất là sự chống đối và bắt bớ. Ê-tiên nêu gương về quyền năng của Đức Thánh Linh hành động trong đời sống một Cơ Đốc nhân thật, giúp người ấy trở thành một chứng nhân mạnh mẽ cho Chúa qua lời nói và việc làm một cách khôn ngoan và đầy xác tín. Bên cạnh đó, cam kết của Ê-tiên đối với lẽ thật và sự can đảm của ông trong việc rao truyền Tin Lành nhắc nhở chúng ta về tính cấp bách và trách nhiệm mà chúng ta có với tư cách là những môn đồ của Chúa Giê-xu trong thời đại hôm nay. Thêm vào đó, cuộc đời và sự tuận đạo cách an nhiên trong vinh quang Chúa của Ê-tiên khích lệ chúng ta mạnh dạn sống và tận hiến cuộc đời cho Đấng Christ trong mọi hoàn cảnh. Cuối cùng, sự tha thứ của Ê-tiên đối với những người đã bắt bớ ông là một bằng chứng mạnh mẽ cho bản chất biến đổi của tình yêu Chúa và là kết quả của ân điển mà người tin Chúa đã tiếp nhận. Điều đó thách thức chúng ta, những người đã tiếp nhận ân điển của Chúa, nuôi dưỡng tinh thần khoan dung, tha thứ, tích cực đem tình yêu của Chúa đến cho mọi người đang sống giữa thế giới tranh chiến, hận thù.
Tham khảo:
– Douglas J.D. and Merrill Chapin Tenney, New International Bible Dictionary (Grand Rapids, MI: Zondervan, 1987).
– Elwell, Walter A. and Philip Wesley Comfort, Tyndale Bible Dictionary, Tyndale Reference Library (Wheaton, IL: Tyndale House Publishers, 2001).
– Marshall, Howard I., Acts: An Introduction and Commentary (Volume 5, Tyndale New Testament Commentaries, 2008).
– Youngblood, Ronald F., F. F. Bruce, and R. K. Harrison, eds., Nelson’s New Illustrated Bible Dictionary (Nashville, TN: Thomas Nelson, Inc., 1995).
(Nhóm biên tập Chuyên mục Nhân vật Kinh Thánh)