Sau-lơ: khởi đầu tốt đẹp nhưng kết thúc bi thảm (Phần 1)

Nhà truyền đạo khẳng định: “Kết thúc một việc tốt hơn khởi đầu việc đó” (Truyền đạo 7:8a-TTHĐ). Như mọi nhân vật Kinh Thánh, cuộc đời của Sau-lơ là tấm gương để chúng ta phát hiện những sai lầm của mình, xưng ra trước mặt Chúa, và thay đổi. Hơn nữa, cuộc đời của Sau-lơ là một trong những câu chuyện đời sống hấp dẫn nhất vì khởi đầu tốt đẹp của ông không đảm bảo một kết thúc tốt hơn

1. Hoàn cảnh gia đình của Sau-lơ
Tên Sau-lơ trong tiếng Hy-bá-lai שָׁאוּל, có nghĩa là “được cầu xin, được cho mượn” còn có nghĩa là “cầu hỏi” (ví dụ với Đức Chúa Trời). Sau-lơ, vị vua đầu tiên của Y-sơ-ra-ên cai trị vào khoảng năm 1029-1005 trước Chúa (B.C.). Sau-lơ xuất thân từ chi phái Bên-gia-min, và chi phái nầy gần như bị tận diệt vì họ chống nghịch luật pháp (tham chiếu Các Quan Xét 19:1-20:48). Gia-cốp so sánh Bên-gia-min với “con chó sói hay cấu xé” (Sáng thế Ký 49:27) và chi phái nầy dính líu với nhiều cuộc chiến. Nhìn chung, Sau-lơ vẫn thuộc về một dòng dõi uy thế và giàu có, sở hữu nhiều đất đai và súc vật, cũng như có nhiều tôi tớ. Thế nhưng, bản thân Sau-lơ là người như thế nào?

Hầu hết thông tin về Sau-lơ đều phát xuất từ Kinh Thánh Cựu Ước. Lời mô tả cuộc đời của Sau-lơ có thể được tìm thấy trong bản văn Thánh Kinh, đặc biệt trong sách 1 Sa-mu-ên từ đoạn 9 đến đoạn 31, tức là hơn nửa sách. Từ ánh sáng của Lời Chúa trong sách 1 Sa-mu-ên, một số đặc điểm, tính cách, và phẩm cách của Sau-lơ có thể được liệt kê như sau:
• Sau-lơ có vóc dáng cao ráo dễ nhìn và mạnh mẽ (1 Sa-mu-ên 9:2)
• Vâng lời cha mẹ (1 Sa-mu-ên 9:3)
• Quan tâm đến cha mẹ (1 Sa-mu-ên 9:5)
• Ngoan đạo (1 Sa-mu-ên 9:7)
• Khiêm nhường (1 Sa-mu-ên 9:21)
• Được Đức Chúa Trời hướng dẫn (1 Sa-mu-ên 10:9)
• Đầy dẫy Thần của Đức Giê-hô-va (1 Sa-mu-ên 10:10)
• Yêu nước (1 Sa-mu-ên 11:1-7)
• Thành công và can đảm – giải cứu dân Y-sơ-ra-ên ở Gia-be Ga-la-át khỏi sự ức hiếp tàn bạo của dân Am-môn (1 Sa-mu-ên 11:11)
• Có lòng thương xót – không giết hại những người trước đó chống nghịch ông (1 Sa-mu-ên 10:25; 11:12-13)
• Là vị lãnh đạo quân sự vĩ đại – đánh bại tất cả kẻ thù của Y-sơ-ra-ên (1 Sa-mu-ên 11:11)
• Là vị lãnh đạo dân sự của Đức Chúa Trời (1 Sa-mu-ên 15:1-5)
Về gia đình của Sau-lơ, cha ông là Kích, “vốn một người dõng sĩ” (1 Sa-mu-ên 9:1), trong khi đó thông tin về mẹ của Sau-lơ không được biết rõ. Sau-lơ có nhiều anh chị em và ông là con trai út trong gia đình. Vợ của Sau-lơ là A-hi-nô-am (1 Sa-mu-ên 14:50). Sau-lơ có 4 con trai: Giô-na-than, Manh-ki-sua, A-bi-na-đáp, Ếch-ba-anh và 2 con gái: Mê-ráp và Mi-canh được sanh bởi vợ chính A-hi-nô am (1 Sử Ký 8:33; 9:39) và 2 con trai: Át-mô-ni và Mê-phi-bô-sết được sanh bởi vợ lẽ Rít-ba (2 Sa-mu-ên 21:8). Nếu một ai đó lên làm vua, thì Sau-lơ có thể là ứng viên sáng chói.

2. Sau-lơ được chọn làm vua
A. Bối cảnh Sau-lơ lên làm vua
Sa-mu-ên, vị tiên tri, thầy tế lễ và cũng là thẩm phán của dân Y-sơ-ra-ên có ảnh hưởng lớn trên việc Sau-lơ lên làm vua. Sau-lơ được tôn trọng và được chọn làm vua, là người hiệp nhất dân Y-sơ-ra-ên dưới một quyền cai trị. Kinh Thánh của người Hê-bơ-rơ đưa ra ba lối giải thích khác nhau về việc Sau-lơ lên ngôi làm vua.

(a) Sau-lơ được vị thẩm phán Sa-mu-ên xức dầu làm vua trong lần gặp gỡ sau khi Sa-mu-ên chọn lọc ông (tham chiếu 1 Sa-mu-ên 8:9).

(b) Sau-lơ được các chi phái Y-sơ-ra-ên bỏ thăm chọn với vẻ diện mạo bên ngoài hấp dẫn của ông suốt thời gian khó khăn khi bên ngoài có nhiều đe doạ và dân Y-sơ-ra-ên cần hiệp nhất (tham chiếu 1 Sa-mu-ên 10:1; 17-24).

(c) Sau-lơ giải cứu thành Gia-be Ga-la-át khỏi tay dân Am-môn và dân sự muốn chọn ông làm vua cai trị họ (tham chiếu 1 Sa-mu-ên 11:1-15).
Một số sử gia và thần học gia đều cho rằng lối giải thích thứ 3 (c) đáng tin cậy nhất, tức là Sau-lơ có được quyền lực khi ông chứng minh khả năng của mình và sau cùng tiếp tục chiến đấu chiến thắng quân Phi-li-tin. Vương quốc của Sau-lơ có thể bao gồm núi Ép-ra-im, các vùng Bên-gia-min và Ga-la-át, và có thể Sau-lơ lên làm vua vào năm 1020 trước Chúa (B.C.) lúc ông trạc 40 tuổi. Lúc đầu, Sau-lơ rất được lòng dân sự. Thật vậy, khi Sau-lơ được chọn làm vua, người được ban uy quyền từ Đức Chúa Trời và từ dân sự, cũng như khi đã thắng một trận vẻ vang, ông có uy trước mặt dân sự.

B. Những thành tựu
Kinh Thánh xác nhận rằng suốt thời gian trị vì của Sau-lơ, là vị vua đầu tiên của Y-sơ-ra-ên thành công trong việc đem những chi phái khác nhau đến sự hoà hợp hơn và giành được nhiều chiến thắng trên các kẻ thù của Y-sơ-ra-ên, dù có những thiếu sót như lòng nghi kỵ và ganh tị quá mức đối với Đa-vít. Hơn nữa, nền quân chủ mà Sau-lơ được Đức Chúa Trời chọn để thiết lập tiếp tục được các lãnh đạo đáng tán dương như là Đa-vít và Sa-lô-môn cai trị.

Dẫu vậy, Kinh Thánh cũng mô tả Sau-lơ, vị vua đầu tiên của Y-sơ-ra-ên nầy là một trong những người đáng thương nhất trong số các tôi tớ được Đức Chúa Trời lựa chọn. Điều gì khiến cho vị vua đầu tiên của Y-sơ-ra-ên có khởi đầu tốt đẹp nhưng kết thúc bi thảm như vậy?

Những bài học suy gẫm
1. Đức Chúa Trời xét đoán chúng ta từ tấm lòng chúng ta, chứ không phải hình dạng bên ngoài.
“Đức Giê-hô-va không xem theo cách loài người xem; loài người xem bề ngoài, nhưng Đức Giê-hô-va nhìn thấy trong lòng” (I Sa-mu-ên 16:7b-TTHĐ). Dân Y-sơ-ra-ên muốn một người làm vua, và Sau-lơ là người phù hợp trong mắt họ, một người có lòng can đảm tương xứng với phần thể chất, vương giả đối với bạn bè và rộng lượng đối với kẻ thù. Khi Sa-mu-ên xức dầu cho Sau-lơ làm vua, thì chính diện mạo bên ngoài cao ráo, đẹp đẽ khiến Sa-mu-ên chú ý. Tuy nghiên, Sau-lơ thật sự đã làm cho Sa-mu-ên thất vọng vì tấm lòng của ông không trong sạch trước mặt Đức Chúa Trời. Sau nầy, khi Sa-mu-ên xức dầu cho một trong các con trai của Y-sai làm vua do Đức Chúa Trời chọn, chúng ta phát hiện rằng Sa-mu-ên một lần nữa lại phán đoán phẩm chất của vị vua tương lai của Y-sơ-ra-ên bởi hình dạng bề ngoài, chứ không bởi thái độ và động cơ bên trong tấm lòng.

Duy Đức Chúa Trời, Đấng có thể đọc được tấm lòng, thái độ và động cơ của một người, không bị ảnh hưởng bởi vẻ bên ngoài của chúng ta, không bởi việc thiện, thậm chí cũng không bởi ngôn từ hoa mỹ phát ra từ môi miệng chúng ta, vì tấm lòng của mọi người đầy dối trá. Thật ra, diện mạo bên ngoài rất dễ gây nhầm lẫn. Chỉ người tin cậy Chúa và làm theo Lời Ngài mới làm đẹp lòng Chúa. Chính những người nam hoặc người nữ hết lòng, hết linh hồn, hết trí, và hết sức lực yêu kính Chúa là Đức Chúa Trời thì mới làm cho Chúa hài lòng.

Là tín hữu, tất cả chúng ta đều được ban cho đời sống mới trong Đấng Christ nhưng bản tánh cũ và bản tánh của người mới vẫn còn tranh chiến trong chúng ta. Vì vậy, tư tưởng của tấm lòng và sự suy gẫm của tâm trí chúng ta có thể bị ảnh hưởng bởi bản chất cũ hoặc bản chất mới cai trị, bởi xác thịt hoặc bởi Thánh Linh. Bất cứ điều gì tuôn chảy từ đời sống mới trong Đấng Christ thì làm đẹp lòng Chúa, nhưng nếu chúng ta chọn để hành động, thái độ, và lời nói của chúng ta phát ra từ môi miệng bị ảnh hưởng bởi bản tánh tội lỗi, thì chúng ta có thể đánh lừa người khác, nhưng không bao giờ có thể lừa gạt Chúa được vì chỉ mình Ngài biết ý định trong lòng chúng ta.

Vì vậy, tín nhân chúng ta không tìm cách làm vừa lòng con người để đạt đến danh vọng và danh tiếng từ con người trong đời nầy, nhưng thà chúng ta buộc mọi ý tưởng nổi lên trong lòng chúng ta phải thuận phục Đấng Christ để được Chúa xét đoán trong cái nhìn công bình của Ngài.

2. Vâng lời Chúa luôn là bí quyết thành công và chiến thắng
Từ thời gian đầu trị vì, Sau-lơ có cơ hội trở thành chuẩn mực để mọi vị vua tương lai lấy đó làm thước đo. Mọi điều Sau-lơ cần làm là tìm kiếm Chúa hết lòng, vâng giữ các điều răn của Đức Chúa Trời, và thuận hiệp ý muốn mình với ý muốn Chúa. Sự trị vì của Sau-lơ khởi đầu được Chúa tôn quý. Thế nhưng, điều nầy tuỳ thuộc vào việc Sau-lơ phải để Chúa kiểm soát cuộc đời của mình, tức là vâng lời Chúa hay bất tuân Ngài. Đức Chúa Trời không hề cưỡng bức hay ép buộc chúng ta, mà chính chúng ta phải thuận phục Ngài và để Ngài hoàn toàn kiểm soát cả con người chúng ta – ý chí, tình cảm, tư tưởng và thể xác. Lời Chúa hứa nếu chúng ta vâng lời Ngài, thì mọi phước hạnh theo sau – thịnh vượng và thành công kể cả chiến thắng kẻ thù – tội lỗi, bản ngã và ma quỷ (xem Giô-suê 1:8; Ê-sai 1:19; Giăng 14:21).

(Còn tiếp)
(Nhóm biên tập Chuyên mục Nhân vật Kinh Thánh)

Sách tham khảo
Kinh Thánh tiếng Việt (BTT)
Cadman. Wm. C. Thánh Kinh Tự Điển. Quyển Thượng – Hạ. Nhà
in Tin Lành Saigon, 1958.
Henry, Matthew. Matthew Henry’s Commentary on the whole
Bible, Vol 1. Joshua to Esther. New York: Flemming H.
Revell Company, 1921.
Keil, C.E & Delitzsch, F. Commentary on the Old
Testament in Ten Volumes: Joshua, Judges, Ruth, I&II Samuel. Vol 2. Grand Rapids, MI: Wm B Eerdmans, 1982.
Klein, Ralph W. 1 Samuel. Word Biblical Commentary. Vol 10.
Watts Waco, Texas: Word Books Publisher.
Marshall, I. Howard et all.,. Thánh Kinh tân tự điển.
3rd Ed. by Viện Thần Học Việt Nam. Nhà xuất bản Hồng Đức, 2009.
Wiersbe, Warren.W. The Wiersbe Bible Commentary: Old
Testament. David C. Cook U.K., Kingsway Communications, 2007.