Lu-ca

Tên Lu-ca chép ba lần trong Tân Ước (Cô-lô-se 4:14; II Ti-mô-thê 4:11), có lẽ tất cả đều chỉ về người chép sách Phúc Âm thứ ba.

Lu-ca theo Phao-lô tại Trô-ách và cùng đi sang Ma-xê-đoan. Công vụ 16:10 bắt đầu đổi sang dùng ngôi thứ nhất số nhiều, nên có thể nói rằng có Lu-ca, người chép sách Công vụ cộng tác với Phao-lô từ lúc đó. Cho đến tận thành Phi-líp, Lu-ca còn ở với Phao-lô.

Công vụ 17:1 trở lại dùng ngôi thứ ba khi Phao-lô bắt đầu bỏ chỗ đó chứng tỏ Lu-ca vẫn cứ ở lại đó. Từ đó cho đến hết hành trình truyền giáo lần thứ hai của Phao-lô, không nghe nói đến Lu-ca nữa. Nhưng đến hành trình truyền giáo lần thứ ba, Công vụ 20:5 dùng từ “chúng ta” chứng tỏ Lu-ca lại tiếp tục cộng tác với Phao-lô, dường như ở thành Phi-líp, nơi Lu-ca đã bỏ Phao-lô khi trước. Cùng với Phao-lô, Lu-ca qua Mi-lê, Ty-rơ và Sê-sa-rê, rồi đến Giê-ru-sa-lem (Công vụ 20:5; Công vụ 21:18). Giữa hai lần Phao-lô thăm thành Phi-líp có một thời gian 7 năm (năm 51-58 S.C.); chắc Lu-ca để thì giờ đó giảng Phúc Âm tại thành Phi-líp và miền lân cận.

Lu-ca cũng hợp tác với Phao-lô trong cuộc hành trình đáng ghi nhớ qua La Mã (Công vụ 27:1). Lu-ca ở bên cạnh Phao-lô khi bị cầm tù lần thứ nhất (Cô-lô-se 4:14), và nếu thư II Ti-mô-thê viết trong khi Phao-lô bị cầm tù lần thứ hai, thì có lời làm chứng trong thư (II Ti-mô-thê 4:11) rằng Lu-ca vẫn còn trung tín cho đến khi sứ đồ đã chịu chết. Sau khi Phao-lô chết, không thể biết chắc gì về Lu-ca nữa.

Sứ đồ Phao-lô gọi Lu-ca là “thầy thuốc rất yêu dấu” và tách ông khỏi danh sách các Cơ Đốc nhân người Do Thái (Cô-lô-se 4:14) đã làm cho ông trở thành tác giả ngoại bang duy nhất trong Tân Ước. Nếu cộng hai sách Tin Lành Lu-ca và Công vụ lại thì kích cỡ lớn hơn tất cả các thư tín của sứ đồ Phao-lô.

Sách Lu-ca có thể được viết vào đầu thập niên 60 trong thế kỷ đầu tiên. Một số người cho là sách Lu-ca được viết vào khoảng giữa năm 75-85 S.C. (hay ngay cả vào thế kỷ thứ hai), thường một phần là do sự phủ nhận rằng Đấng Christ có thể tiên đoán chính xác về sự hủy diệt thành Giê-ru-sa-lem. Thành bị tàn phá vào năm 70 sau Công Nguyên, vì thế lời tiên tri của Chúa phải được ghi lại trước ngày đó. Hầu hết mọi người đều đồng ý là sách Lu-ca phải được viết trước sách Công vụ về phương diện thời gian và sách Công vụ kết thúc vào năm 63 sau Công Nguyên khi Phao-lô ởthành Rô-ma, nên chắc sách Lu-ca phải được viết trước đó. Cuộc hỏa hoạn lớn ở thành Rô-ma gây hậu quả là hoàng đế Nê-rôn đổ tội cho Cơ Đốc nhân và bắt bớ họ (năm 64 sau Công Nguyên) và sự tuân đạo của Phi-e-rơ và Phao-lô chắc chắn sẽ không bị nhà sử gia đầu tiên của Hội Thánh bỏ qua nếu nó xảy ra trước đó. Do đó thời điểm viết quyển sách này có thể vào năm 61-62 sau Công Nguyên.

(Nhóm biên tập Chuyên mục Nhân vật Kinh Thánh)